Onderhandelaar Powell: Zelfs met IS valt te praten

Jonathan Powell is een onderhandelaar van formaat. Als diplomaat nam hij deel aan de onderhandelingen over de teruggave van Hongkong aan China, over de Duitse eenwording. De kroon op zijn werk is het Goede Vrijdag-akkoord dat vrede bracht in Noord- Ierland. Powell was de architect, onderhandelde met het Ierse Republikeinse Leger.

Filiaal van IS
Maar ook na zijn vertrek uit 10 Downing Street, waar hij Tony Blair diende als stafchef, is hij onderhandelaar. ,,Premier David Cameron heeft me benoemd tot de speciale gezant Libië.'' Een verscheurd land met een 'filiaal' van Islamitische Staat.

,,Ik ben niet tegen oorlog,'' zegt de zoon van een viceluchtmaarschalk. ,,Soms is het nodig om oorlog te voeren, maar met alleen militair optreden krijg je terroristen er niet onder. Je zult ook moeten onderhandelen.'' De auteur van het vorig jaar verschenen Talking with Terrorists sluit hierbij Islamitische Staat niet uit.

Waarom?
,,Omdat je met bommen mogelijk het kalifaat kunt vernietigen maar daarmee is IS niet dood,'' waarschuwt Powell. Dan waaiert de beweging uit over alle krochten van de wereld en is het wachten op een 'nieuw Parijs', op aanslagen op burgerdoelen.

,,Je kunt pas echt iets doen aan stuitende ongelijkheid, hongersnood, epidemieën, massa-verkrachting en bijvoorbeeld kinderleed als er een einde komt aan gewapende conflicten. Daarom zet ik me daar de rest van mijn leven voor in,'' zegt hij gepassioneerd. Voor dat levensdoel heeft hij Inter/Mediate opgericht, een onafhankelijke organisatie voor conflictbemiddeling.

In Powells ogen is de handdruk het begin van een echte oplossing. Ook als de ander bloed aan zijn handen heeft.

U roeit tegen de stroom in. Met de gruweldaden van IS wint de stelling 'Eens een terrorist, altijd een terrorist' aan kracht. Alsmede de overtuiging dat je ze moet vernietigen.

,,Die stelling klopt niet. De IRA heeft bijvoorbeeld de wapens neergelegd en niet meer opgepakt. En neem Nelson Mandela, ooit gebrandmerkt als terrorist toen zijn ANC het Apartheidsregime bestreed. Van Mandela kun je moeilijk zeggen dat hij als terrorist is gestorven. Bovendien zijn er bijna altijd in het geheim contacten met bewegingen die officieel fel worden bestreden. Ik werd in 2008 nog door het Foreign Office (Buitenlandse Zaken, red.) teruggefloten toen ik opperde om gesprekken te beginnen met de taliban en met al-Qaeda. Maar nu zijn er bijvoorbeeld wel contacten tussen de taliban en de VS.''

Zijn er geheime contacten met IS waar de wereld niets van af weet.

,,Ik heb daar geen zicht op. Ik maak geen deel meer uit van een overheid. Maar, ik sluit het niet uit.''

Islamitische Staat noemt ons ongelovigen die het niet waard zijn om te leven. Waarom praten met iemand die je dood wenst?

,,Zeg nooit nooit. De islamitische afscheidingsbeweging MILF op de Filipijnen streed ook vele jaren tegen ongelovigen. Maar ondanks alles heeft het MILF vorig jaar wel een vredesakkoord gesloten met de regering in Manilla. Waar een wil is, is een weg. ''

Islamitische Staat heeft maar één doel - een aan het kalifaat onderworpen aarde - waarvoor strijders graag hun leven willen geven. Als je niets te verliezen hebt, heb je geen behoefte aan een gesprek.

,,IS bezigt geen alledaags terrorisme, maar zelfs met hen valt er te praten. Op allerlei terreinen. IS verliest terrein in het uitgeroepen kalifaat. Strijders hebben familieleden die mogelijk gevaar lopen. Er zijn economische verbanden: voor de financiering van hun oorlog zijn ze afhankelijk van de verkoop van olie. De beweging noemt de totale minachting en discriminatie van soennieten, een rechtvaardiging van zijn strijd. Ook die woede kan gespreksstof opleveren.''

,,Vergeet niet dat Islamitische Staat geen homogeen geheel is. Het telt extremisten van allerlei soort: fanatici, verongelijkte stamleden, bestuurders en generaals van het oude regime van Saddam Hussein die gruwen van een sjiitische overheersing. Daarmee heeft ook IS een gematigder vleugel en die kan de bron zijn van het eerste contact. Het is in ons belang om die groep vervolgens met praten sterker te maken.''

Er wordt nu koortsachtig gewerkt aan vredesoverleg over Syrië, inclusief het Assad-regime en het verzet. De enige partijen die ontbreken zijn IS en al-Nusra, dat aan al-Qaeda is gelieerd. Heeft dat overleg dan wel veel zin?

,,Natuurlijk, die onderhandelingen zijn van grote waarde. De militaire en politieke druk op IS zal erdoor toenemen. De situatie zal voor de beweging nog bedreigender worden dan die al is en dat zal sommigen aan het twijfelen brengen.''

Tijd voor een sprong in de tijd. U zit volgende week aan de thee, met Abu Bakr al-Baghdadi. Om met de kalief en IS- leider een eerste gesprek te voeren. Hoe zal dat verlopen?

Voor het eerst heeft Jonathan Powell niet meteen zijn woordje klaar. Hij lacht. ,,Nou, dat zal allereerst op een veilige plaats moeten gebeuren. Maar zonder verdere voorwaarden. Het moet een verkenning zijn, geen uitwisseling van retoriek worden, geen oorlogspraatje.''

,,Het gaat om een uitwisseling van motivatie. Over wat Al-Baghdadi en zijn IS drijft, want dan gaat het over argumenten en de uitwisseling ervan. Dan kan het tot een gesprek komen dat uitgroeit in onderhandelingen. De geschiedenis heeft ons geleerd dat het mogelijk is.''

Door: Hans van Zon/ AD.nl/ © AFP/Alex MacNaughton .