Asscher wist dat hij wet overtrad

Minister Lodewijk Asscher (PvdA) was door zijn ambtenaren gewaarschuwd dat hij in strijd met de wet handelde toen hij de Sociale Verzekeringsbank dwong AOW’ers in door Israël bezet gebied een hogere uitkering te geven dan waar ze volgens de wet recht op hebben.

NRC openbaarde onlangs hoe de minister van Sociale Zaken tot het uiterste was gegaan om buiten het zicht van de Tweede Kamer een uitzonderingspositie te creëren voor deze groep AOW’ers. Asscher erkende dit, maar bezwoer de Kamer dat er „niet in strijd is gehandeld met de wet”.

Ook weersprak hij dat de Sociale Verzekeringsbank (SVB), een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) dat de AOW uitkeert, door hem onder druk was gezet om deze uitzonderingspositie te accepteren. „Deze juridische oplossing is in goed overleg met de SVB gevonden.”

Uit interne documenten, deze week verkregen met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur, blijkt echter dat vanuit het ministerie „grote druk werd gezet op dit dossier”.

Sinds 2006 bepaalt de wet dat uitkeringen van AOW’ers worden verlaagd als de ontvangers niet wonen in een land waarmee een verdrag over sociale zekerheid is gesloten. Dit moet controle op rechtmatige uitbetaling van uitkeringen garanderen.

Nederland heeft zo’n verdrag met Israël, maar dat geldt niet voor de bezette gebieden, aangezien Nederland de soevereiniteit van Israël daar niet erkent. De Israëlische nederzettingen in de bezette gebieden zijn volgens internationaal recht illegaal.

Desondanks is het overgrote deel van AOW-uitkeringen in deze gebieden niet door de SVB verlaagd. Dat gebeurde volgens het ministerie van Sociale Zaken omdat de uitkeringsgerechtigden hadden opgegeven dat ze in Israël woonden.

Toen de SVB in 2013 ontdekte dat het in strijd met de wet uitkeerde, wilde de uitvoeringsorganisatie de betrokkenen alsnog korten – dat gebeurt altijd bij een te hoge uitbetaling. Maar Asscher gaf begin 2014 opdracht door te gaan met het volledig betalen van AOW in door Israël bezet gebied. Uit vertrouwelijke documenten blijkt dat opeenvolgende kabinetten druk voelden van een lobby.

Na berichtgeving hierover in NRC verdedigde Asscher zich door te stellen dat een dergelijke uitzondering past bij de manier waarop de SVB omgaat met bijzondere gevallen.

Maar ambtenaren van de SVB schreven in 2015 dat het volledig uitbetalen van AOW aan mensen in door Israël bezet gebied „uitsluitend berust op de politieke wens van de minister om geen uitkeringen toe te kennen met toepassing van het correcte wettelijke regime. [...] Was de behandeling van dossiers in het verleden onrechtmatig vanwege fouten van de SVB, thans is het onrechtmatig vanwege de wens van de minister.”

Niet alleen de ambtenaren van de SVB concludeerden dat er in 2015 in strijd met de wet werd gehandeld. Dat deden ook ambtenaren van de minister. In een nota aan Asscher waarin ze het standpunt van de SVB meldden, concludeerden zij: „Wij onderschrijven deze opvatting.”

Minister Asscher wil niet reageren.

Door Redactie NRC Foto Bart Maat / ANP