'Iedereen treft blaam bij ontspoorde Ajax-revolutie'

Voetbalvrienden van weleer kwamen lijnrecht tegenover elkaar te staan, niemand die de breuk in het technisch hart kon lijmen. De reconstructie van een koningsdrama.

Ze deelden voetbalsuccessen bij Ajax, met Oranje trokken ze de wereld over, ze zaten eensgezind in de rechtszaal met Johan Cruijff om een revolutie bij hun club te kunnen ontketenen. Maar in het voorjaar van 2014 gaat het faliekant mis tussen de voetbalvrienden van weleer. 

Tijdens moeizame gesprekken over extra investeringen in de jeugdopleiding vliegen de verwijten over en weer. Hoofd opleiding Wim Jonk is het beu dat hij zich in het technisch hart telkens moet verantwoorden tegenover voetbaldirecteur Marc Overmars en assisistent-trainer Dennis Bergkamp. Volgens Jonk hebben zij te weinig inzicht in de werkelijke gang van zaken bij de jeugdtak. Overmars en Bergkamp hekelen op hun beurt de wijze waarop Jonk het Plan Cruijff invult. Wederzijds verwijten ze elkaar zonder overleg te handelen, besluitvormingsprocessen te vertragen en afspraken niet na te komen. Ook de aanpak in de opleiding is een terugkerend onderwerp van discussie. Bergkamp en Overmars vinden dat Jonk en Jongkind zijn doorgeslagen in het trainingsaandeel van performance coaches. De opleiders counteren dat specialistische fysieke training juist volgens het Plan Cruijff is. Daarnaast stellen ze dat er door uitbreiding van het aantal trainingsuren meer tijd overblijft voor technisch/tactische training dan voorheen. En vaak gaat het gesteggel over de personele invulling binnen de opleiding. Jongkind krijgt het verwijt te veel fysieke trainers uit zijn eigen netwerk binnen te loodsen. Als de onderlinge discussies tegen het eind van het seizoen 2013/14 opnieuw oplaaien, breekt er iets, aan beide kanten. Dat gebeurt wanneer Bergkamp het vertrouwen opzegt in de mensen met wie Jonk werkt. De toch al bekoelde verhoudingen binnen het technisch hart dalen tot het vriespunt. Helemaal als in diezelfde periode Overmars en algemeen directeur Michael Kinsbergen 600 duizend euro wegsnijden uit het gevraagde budget voor extra investeringen.

In de daaropvolgende maanden wordt steeds duidelijker waar de schoen het hevigst wringt. Bij de formering van het technisch hart, een speerpunt in het Plan Cruijff, is er te veel van uitgegaan dat de leden in onderling overleg dezelfde koers zouden varen. In de contracten van Bergkamp, Jonk, Frank de Boer en Overmars staat een wirwar aan taken en onduidelijke verantwoordelijkheden, die elkaar ook nog eens regelmatig overlappen. Wél helder is wie de eindbeslissingen neemt bij Ajax: de directie. Want zo staat dat in de clubstatuten. Daar hebben de aanvankelijk omarmde plannen over een leidend technisch hart en een faciliterende directie niets aan veranderd. Jonk is geen directeur en vecht met veel van zijn hervormingsplannen dus tegen de bierkaai. Op papier heeft de Volendammer geen poot om op te staan. 

In het contract van Overmars staat dat hij leiding geeft aan De Toekomst: de jeugdopleiding, scouting, medische staf en de voetbalgerelateerde organisatorische bedrijfsvoering. Het contract van Bergkamp vermeldt dat hij meebeslist over de doorstroom en de contracten van jeugdspelers. Tegen die realiteit loopt Jonk steeds vaker aan in zijn werk op de opleiding. Het idee was gezamenlijk beslissingen te nemen over alle facetten die het voetbal raken. In de praktijk moet er steeds vaker gestemd worden binnen het technisch hart. Waarbij Jonk het tot zijn groeiende frustratie meestal aflegt tegen Overmars en Bergkamp.

Vandaar dat algemeen directeur Michael Kinsbergen begin 2015 een voorstel doet. Bij een dergelijke stemverhouding moet marketingdirecteur Edwin van der Sar uitkomst gaan bieden, in de rol van Rijdende Rechter, zoals Kinsbergen dat noemt. Om zich te verdiepen in de werkwijze bij de opleiding vraagt Van der Sar alle stukken op die met het Plan Cruijff te maken hebben. Want de mare dat het technische plan niet meer zou zijn dan enkele A4’tjes, klopt niet. Het betreft een rapport over de visie en filosofie van het technisch platform uit 2011, op schrift gestelde presentaties over individueel opleiden en medische begeleiding, een rapport over jeugdscouting 2.0, werkplannen voor het seizoen 2014/15, een strategisch jeugdplan over de periode 2014-17 en een rapport over jeugdvoetbal 2.0. 

Intussen loopt rvc-voorzitter Hans Wijers een dag mee op De Toekomst om de werkwijze bij de opleiding van dichtbij te bekijken. Ajax heeft sinds 2011 het jaarbudget stapsgewijs verhoogd van zeven naar elf miljoen euro en Wijers is benieuwd hoe het daaraan toegaat. Maar de kern van het probleem blijft bestaan. Jonk gaat niet akkoord met de rol van Rijdende Rechtervan Van der Sar. In gesprekken en via mails blijft het hoofd opleiding hameren op een duidelijkere afbakening van de bevoegdheden. Zodat iedereen verantwoordelijk wordt voor zijn eigen werkgebied. Zolang dat niet gebeurt, zal iedereen in elkaars vaarwater terecht blijven komen, is zijn stellige overtuiging.

n een poging de patstelling te doorbreken komen de hoofdrolspelers donderdag 5 maart bijeen in Amsterdam. Tijdens die bespreking, waarbij ook Kinsbergen aanwezig is, doet Johan Cruijff een dringend beroep op Overmars, Jonk, Bergkamp, Van der Sar en Frank de Boer. Hij beschouwt het vijftal als het voetbalgeweten van de club. ‘Jullie moeten het doen’, houdt Cruijff de oud-spelers voor. Vanaf dag één heeft de clubicoon aangegeven met de revolutie de weg te willen vrijmaken voor een nieuwe generatie. Hijzelf zou voor advies en rugdekking beschikbaar blijven. Cruijff en ook Kinsbergen hopen nog steeds dat de vroegere wetten van de kleedkamer ook in de directiekamers gaan gelden. Dat ze hun geschil dus onderling kunnen oplossen. Het blijkt een utopie. Drie weken later besluit Jonk niet langer aan te schuiven bij de wekelijkse vergaderingen van het technisch hart. Daarmee isoleert hij zichzelf nog verder binnen de clubleiding van Ajax.

De rode draad door alle interne misstanden is de gebrekkige communicatie en onduidelijk management. Daar heeft ook de inmenging van adviesbureau Boston Consulting Group niets aan veranderd, tijdens zes bijeenkomsten met de directie en het technisch hart. Evenmin slaagden de commissarissen – zwaargewichten uit de politiek en het bedrijfsleven – erin de impasse te doorbreken. Ook al hadden ze in een eerder stadium het aantal vergaderingen met de directie opgeschroefd van vier naar tien keer per jaar. En ook al zitten ze als toezichthouders met name Kinsbergen en Overmars in de dagelijkse bedrijfsvoering dicht op hun huid.

De ultieme poging tot vredestichting komt begin september, als de taakverdeling binnen de organisatie wordt aangepast. Van der Sar wordt voorzitter van het technisch hart, hoofdtrainer Frank de Boer keert terug in dat orgaan, de functie van Overmars wordt beperkt tot directeur spelersbeleid, commissaris Dolf Collee volgt tijdelijk de vertrokken Kinsbergen op. Enkele maanden eerder is Tscheu La Ling op verzoek van de rvc begonnen met een onderzoek naar de problemen in het technisch hart. Tijdens dat onderzoek blijkt dat Jonk en zijn rechterhand Ruben Jongkind de voorbije periode alle gebeurtenissen, gesprekken en mailwisselingen nauwkeurig hebben gedocumenteerd. Dit in tegenstelling tot de mensen met wie ze in de clinch liggen.

De gesprekken die Ling tijdens zijn onderzoek met de overige oud-spelers voert zijn kort: met Overmars praat hij drie kwartier, met Bergkamp 25 minuten, met Van der Sar geen moment. Na een training schiet Ling trainer Frank de Boer aan met de vraag of die deel uitmaakt van het technisch hart. Na het ontkennende antwoord – de nieuwe structuur is dan nog niet ingevoerd – praten ze enkele minuten en daar blijft het bij. Half juni levert Ling het eerste deel van zijn rapport in, begin september komt het vervolg. Het epistel blijft aanvankelijk in bezit van Hans Wijers en co, maar na interne druk van Cruijff wordt het later naar de bestuursraad verstuurd. Het rapport bevat vernietigende conclusies en tal van aanbevelingen, waar de clubleiding weinig tot niets mee doet. Mede omdat de rvc beweert Ling alleen om advies over het technisch hart te hebben gevraagd, niet om andere aanbevelingen. Overigens heeft Ling in zijn aanbevolen organisatieschema zowel Overmars (betaald voetbal) als Jonk (opleiding) een directeursfunctie toebedeeld, met boven hen Collee als algemeen directeur.

Half september lijkt er alsnog toenadering te komen. Op initiatief van Van der Sar speelt het technisch hart, inclusief Jonk, op De Toekomst een partijtje voetbal tegen een groepje jeugdtrainers. De bal als medicijn. Zes dagen later vindt de eerste vergadering in de nieuwe en complete samenstelling plaats. Maar al snel komen de oude problemen weer bovendrijven. Er komt een conceptplan van de directie op tafel met de nieuwe werkwijze en doelstellingen van het technisch hart. Daaruit blijkt dat er voor Jonk op het gebied van eindverantwoordelijkheden weinig is veranderd. Een paar punten vallen onder zijn eigen bevoegdheid, zoals de spelersmutaties van junioren jonger dan zestien jaar en de samenwerking met de jeugdopleidingen van amateurclubs. Over belangrijkere zaken als het functioneren van jeugdtrainers en performance coaches, spelersmutaties in de bovenbouw (A-junioren en B1) en scouting kan het hoofd opleiding nog steeds slechts meebeslissen. Daarnaast wordt een andere methode van stemmen voorgesteld. Van der Sar heeft geen stemrecht in het technisch hart, waardoor een 2-2 stemming tot de mogelijkheden behoort. In die gevallen beslist de vierkoppige directie, waarin met Van der Sar en Overmars twee leden van het technisch hart zitten. Daarnaast wordt de norm van spelersontwikkeling bij het eerste elftal bepaald, aan de hand waarvan technisch beleid voor de opleiding wordt gemaakt. Daarmee worden de rollen omgedraaid.

Het zijn voor Wim Jonk onacceptabele voorwaarden. Hij wil niet opnieuw in een situatie terechtkomen waarin werknemers bij de opleiding waarover hij tevreden is, door de directie de wacht wordt aangezegd. Zoals met manager performance Rick Menick in de zomer is gebeurd. Jonk ziet geen perspectief in de nieuwe opzet en besluit na zijn rentree aan de vergadertafel de wekelijkse bijeenkomsten opnieuw te mijden. Waarmee het conflict het kookpunt nadert. Commissaris Leo van Wijk doet nog enkele lijmpogingen. Namens de bestuursraad voeren Hennie Henrichs en Maarten Oldenhof gesprekken met betrokkenen, waarbij het duo zich niet in de kaarten laat kijken. Dat doen ze pas bij de aandeelhoudersvergadering van afgelopen vrijdag, waar de bestuursraad zich achter de rvc en de directie schaart. Vier dagen eerder is de bom gebarsten en heeft Jonk te horen gekregen dat hij moet vertrekken vanwege ‘een onoverbrugbaar meningsverschil over de invulling en de werkwijze van het technisch hart’.

© vi.nl