Vijf momenten die Frank de Boer bij Ajax typeren

NU.nl ving de periode van De Boer als hoofdtrainer van Ajax in vijf typerende episodes.

1. Debuut bij AC Milan-Ajax

Het tijdperk-De Boer begint op een koude winteravond in Milaan, op 8 december 2010. Twee dagen eerder heeft de dan 40-jarige oefenmeester Martin Jol opgevolgd, die ervoor kiest om op te stappen. De chemie tussen Jol en Ajax is uitgewerkt en de Amsterdamse clubleiding schuift De Boer naar voren als de nieuwe sterke man.

Jol werd nogal eens bekritiseerd vanwege opportunisch spel. Met Luis Suarez en Mounir El Hamdaoui in de aanval werd er bij Ajax te vaak gegokt op een bevlieging van de twee spitsen. De Boer moet meer lijn in het spel van de club uit de hoofdstad gaan brengen. Ajax moet weer 'Ajax-voetbal' gaan spelen, vinden veel Ajacieden. Johan Cruijff voorop. Het voordeel van de De Boer is in ieder geval dat hij in de jaren ervoor voldoende kennis en ervaring heeft opgedaan binnen Ajax. De oud-speler van de club begon 2006 als trainer van de D1 en schoof een jaar later door naar de A1.

Op bezoek bij AC Milan in de groepsfase van de Champions League moet De Boer ervoor zorgen dat de Amsterdammers overwinteren in de Europa League. Met het laatste groepsduel voor de boeg is de derde plaats immers nog het hoogst haalbare in groep G. In San Siro worden de contouren van Ajax onder De Boer direct zichtbaar. De debuterende trainer kiest voor een 4-3-3-formatie met echte buitenspelers en bombardeert de pas 18-jarige Christian Eriksen tot spelmaker. De grootste verrassing is misschien nog wel het passeren van spits El Hamdaoui. De Boer vindt de voormalig speler van AZ niet geschikt voor de wedstrijd tegen AC Milan en kiest voor Siem de Jong in de spits.

Die beslissing is, zo blijkt later, het begin van een nooit meer gelijmde breuk tussen De Boer en El Hamdaoui. De spelopvatting van De Boer in Milaan sorteert in ieder geval wel effect. Ajax speelt voor het eerst sinds tijden fris en georganiseerd en verslaat AC Milan door doelpunten van Demy de Zeeuw en Toby Alderweireld verdiend met 2-0. Het zorgt voor hooggespannen verwachtingen van De Boer als eindverantwoordelijke.

2. Kampioenswedstrijd tegen FC Twente

In de Europa League wordt Ajax uiteindelijk in de achtste finales uitgeschakeld door Spartak Moskou. De Russen zijn vooral in eigen land duidelijk te sterk (3-0), maar de nare smaak van de eliminatie kan later in het seizoen worden weggespoeld. Er wordt in de Amsterdam Arena namelijk al jaren gesmacht naar de dertigste landstitel in de clubhistorie; Ronald Koeman was in 2004 de laatste trainer die de schaal naar Amsterdam haalde.

Ajax blijft in het seizoen 2009/2010 tot en met de slotdag in de race om de landstitel en een droomscenario kan zich op 15 mei 2011 voltrekken. In een rechtstreeks duel met koploper FC Twente, dat de Amsterdammers een week eerder nog wel versloeg in de bekerfinale, kan De Boer zich op zijn verjaardag onsterfelijk maken in de hoofdstad. Het zou zijn eerste halve seizoen bij de Eredivisionist direct glans geven.

In de Arena heerst een sfeer van onoverwinnelijkheid en het lijkt het vanaf het eerste moment eigenlijk niet mis te kunnen gaan voor Ajax. Dat is mede de verdienste van De Boer. De trainer heeft in zijn eerste maanden laten zien zijn ploeg maximaal op scherp te kunnen zetten. Dat doet hij door een juiste mix van vertrouwen en hardheid te kiezen. Zo kiest hij na de verloren bekerfinale in de tweede confrontatie met FC Twente om de landstitel voor dezelfde elf namen. Vanaf de eerste minuut zit Ajax er bovenop en dat leidt uiteindelijk tot een 3-1 zege en een heldenstatus voor De Boer.

Die heldenstatus breidt zich in de seizoenen die volgen verder uit. Na het succes in 2011 is Ajax ook in de drie jaren erna de beste in de Eredivisie. Het totaal aantal kampioenschappen wordt daarmee opgeschroefd naar 33.

3. Woede-uitbarsting bij een 5-1 voorsprong

Een landstitel op zak of niet, De Boer blijft onverminderd veel eisen van zijn spelers. De trainer hamert op scherpte en concentratie en streeft onverminderd naar perfectie. Het lijkt het ideale toegevoegde ingrediënt voor een Ajax dat in de voorgaande seizoen verstoken bleef van zowel nationaal als internationaal succes.

Een schoolvoorbeeld van de perfectionistische houding van De Boer is te zien tijdens NEC-Ajax op 19 augustus 2012. Tijdens een drinkpauze - het is die dag extreem warm - gaat de oefenmeester voor het oog van de camera volledig uit zijn dak tegen zijn spelers. Wie denkt dat de landskampioen op dat moment op achterstand staat in stadion De Goffert heeft het mis. Ajax leidt namelijk riant met 5-1, maar de zojuist geïncasseerde tegentreffer steekt De Boer. Een ruime voorsprong of niet en de op hem gerichte camera ten spijt schroomt hij niet om zijn spelers op hun plek te zetten.

Bijna drie jaar later, in april 2015, is er eenzelfde moment. Ajax moet de uiteindelijke kampioen PSV vrijwel het gehele seizoen voor zich dulden. De Boer ergert zich op de manier waarop een aantal spelers op een vrijdagochtend het trainingsveld betreedt en laat dat weten ook. Dat er op dat moment een camera draait, daar heeft de trainer opnieuw maling aan.

"Jullie komen een halve minuut voor aanvang het veld op sjokken. Het is godverdomme schitterend weer, kom hier twintig minuten van tevoren en ga wat doen", briest hij. Om te vervolgen: "Wat hebben jullie een zwaar leven. Je moet blij zijn dat je dit mag doen. Binnen zestien jaar is het over, als je geluk hebt. Het moet vanuit je hart komen, dat heb ik vorige week ook al gezegd."

Die laatste uitbarsting geeft wel aan dat De Boer zijn fanatieke houding niet altijd weet over te brengen op zijn spelers. De trainer mist zo nu en dan de echte winnaarsmentaliteit die hij zelf wel heeft.

4. Het aantrekken van Niki Zimling

Niet alles wat De Boer bij Ajax aanraakt verandert in goud. De Amsterdamse club wordt nogal eens bekritiseerd vanwege het aankoopbeleid onder de voormalig jeugdtrainer. Uiteraard gaat formeel de directie over de transfers, maar De Boer heeft eveneens een behoorlijke vinger in de pap.

In de zomer van 2014 komt Ajax in de zoektocht naar een ervaren middenvelder uit bij de 29-jarige Niki Zimling. De voormalig NEC-speler wordt op de slotdag van de transfermarkt op huurbasis overgenomen van FSV Mainz 05. De supporters die hopen dat de portemonnee wordt getrokken voor een speler van naam komen daarmee bedrogen uit. Van een uitgebreide scouting lijkt ook niet echt sprake. "In mijn achterhoofd zat een uitspraak van de Deense bondscoach Morten Olsen. Hij snapte niet dat we Zimling niet haalden", zegt De Boer namelijk later over de transfer.

Een doorslaand succes wordt het verblijf van Zimling allerminst. De Deen komt, mede door blessures, slechts tot een handvol wedstrijden waarin hij niet weet te overtuigen. Ter vergelijking: PSV versterkt zich op diezelfde slotdag met Andres Guardado, die op dat moment meer dan honderd interlands voor Mexico achter zijn naam heeft staan en al snel uitgroeit tot een bepalende speler in Eindhoven.

De naam van Yaya Sanogo zal bij de meeste Ajax-supporters ook geen warme herinneringen oproepen. De jonge Franse spits wordt vorig jaar zomer gehuurd van Arsenal en moet in Amsterdam gaan concurreren met Arek Milik. Van uitvoerige scouting lijkt opnieuw geen sprake, omdat De Boer zegt dat Sanogo op aanraden van Arsenal-trainer Arsène Wenger is aangetrokken. Goedkoop blijkt opnieuw duurkoop. Sanogo is lange tijd niet fit, krijgt in zijn eerste halfjaar slechts drie keer speeltijd in de Eredivisie en scoort daarin niet. In de winterstop beslissen de betrokken partijen dat het beter is om de aanvaller weer terug te laten keren naar Arsenal.

Worden er onder De Boer wel een keer miljoenen op tafel gelegd, dan blijkt dat ook niet altijd een garantie voor succes. Voor middenvelder Daley Sinkgraven van sc Heerenveen wordt in januari 2015 zo'n zeven miljoen euro overgemaakt. De momenteel 20-jarige Drent weet tot dusver echter niet te overtuigen in Amsterdam, al is het te vroeg om de jeugdinternational al af te schrijven.

De Boer conformeert zich over het algemeen aan het Ajax-beleid om vooral in te zetten op eigen jeugd. Onder zijn leiding breken ook weer talenten als Davy Klaassen, Joël Velman en Riechedly Bazoer door, maar hoogst zelden worden goede (ervaren) spelers aangetrokken aan wie deze jongelingen zich kunnen optrekken. 

5. De uitschakeling door Red Bull

De debuutwedstrijd van De Boer tegen AC Milan lijkt een voorbode voor een internationale wederopstanding van Ajax. De Amsterdammers blijken in dat duel voor het eerst sinds lange tijd weer eens in staat om een tegenstander van formaat de wil op te leggen. In de daaropvolgende jaren blijft Europees succes echter uit, vier knappe landstitels ten spijt.

In zowel 2011, 2012, 2013 als 2014 weten de Amsterdammers de groepsfase in de Champions League niet te overleven. Hoewel Ajax onder De Boer zo nu en dan een aansprekend resultaat boekt (3-1 thuiszege op Manchester City in 2012 en 2-1 winst tegen FC Barcelona in 2013), is overwintering in het miljoenenbal eigenlijk altijd een utopie, mede door enkele loodzware lotingen. Telkens eindigt Ajax als derde in poule, wat wel plaatsing voor de knock-outfase van de Europa League betekent.

Ook een treetje lager blijkt De Boer met zijn ploeg echter niet in staat om potten te breken. Tussen 2012 en 2014 zijn achtereenvolgens Manchester United, Steaua Boekarest en Red Bull Salzburg over twee wedstrijden direct te sterk voor Ajax. In 2011 en 2015 reikt het Amsterdamse vlaggenschip een ronde verder, maar daarin wordt het afgelegd tegen respectievelijk Spartak Moskou en Dnipro Dnipropetrovsk.

Onder De Boer blijkt Ajax dus nog altijd niet meer dan Europese middelmaat. Het meest pijnlijke voorbeeld daarvan is misschien wel de uitschakeling tegen Red Bull Salzburg in 2014. Vooraf wordt Ajax in staat geacht om de Oostenrijke kampioen opzij te zetten, maar het tegendeel is waar.

In de heenwedstrijd wordt de formatie van De Boer met pressievoetbal compleet overbluft. De 3-0 eindstand in het voordeel van Salzburg is bij rust al bereikt. In de return is er opnieuw de bevestiging dat de speelwijze van Ajax in Europees verband geen zoden aan de dijk zet. Met 3-1 wordt er weer kansloos verloren.