Erik Hazelhoff Roelfzema, de Soldaat van Oranje, was in 1947 betrokken bij een poging om een staatsgreep te plegen.
Ook oud-premier Pieter Gerbrandy speelde daarbij een rol, valt te lezen in een nieuwe biografie over een vertrouweling van koningin Wilhelmina, François van 't Sant.
Schrijver Sytze van der Zee kwam een brief van Van 't Sant tegen waarin die de koningin waarschuwt voor het complot. De coupplegers hadden hem gevraagd de koningin in te lichten over hun plannen, schrijft Van der Zee in Harer Majesteits loyaalste onderdaan. Ze hoopten dat Wilhelmina hun kant zou kiezen of zich afzijdig zou houden.
De samenzweerders waren ontevreden over de Overeenkomst van Linggadjati, waarmee de weg werd geëffend voor de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië. Rechtse organisaties en voormalige verzetsleden waren daar fel op tegen. Ze meenden dat het akkoord in strijd was met de Grondwet.
=========================================================
De hoofdpersonen
François van 't Sant - Was als hoofdcommissaris van politie in Den Haag een bekende van het koningshuis. Als vertrouweling van Wilhelmina en Juliana hielp hij bij precaire kwesties als de escapades van prins Hendrik en de Greet Hofmans-affaire. Hij was tijdens de Tweede Wereldoorlog hoofd van de Centrale Inlichtingsdienst van de Nederlandse regering in ballingschap.
Pieter Sjoerds Gerbrandy - ARP-politicus, door Willhelmina zelf tijdens WOII aangesteld als premier van de Nederlandse regering in Londen. Zat daarna van 1948 tot 1956 in de Tweede Kamer.
Erik Hazelhoff Roelfzema - Vertrok als Engelandvaarder uit het bezette Nederland, om later terug te komen als verzetslid en oorlogsvlieger. Werd vertrouweling van Wilhelmina en kwam bekend te staan als Soldaat van Oranje, de titel van zijn autobiografie. Zijn verzetstijd werd verfilmd met Rutger Hauer in de titelrol.
=========================================================
Toevallig bewaard
Veel details over het plot zijn niet bewaard gebleven, omdat de betrokkenen hun archieven grondig hebben opgeschoond. Van 't Sant liet na zijn dood zelfs al zijn persoonlijke papieren verbranden. Een kopie van de brief aan de koningin bleef bewaard omdat hij in een bureaula onder wat andere papieren lag. Een kleinzoon van Van 't Sant vond hem jaren later.
De datum van de staatsgreep stond al vast: 24 april 1947. Onderdeel van de coupplannnen was een moordaanslag op PvdA-voorzitter Koos Vorrink, schrijft Van der Zee. Verder zou in Nederland de staat van beleg worden afgekondigd en zou de tweede man van de strijdkrachten in Indië daar de macht overnemen.
Gerbrandy zou als premier worden aangesteld. Via de radio, kranten en aanplakbiljetten zouden de Nederlanders op de hoogte worden gebracht van de machtswisseling.
Verraden
De couppoging ging uiteindelijk niet door, omdat de militaire inlichtingendienst werd getipt. Toen de coupplegers daarvan lucht kregen, werd het plan afgeblazen. Via koerier en telegraaf werden alle samenzweerders op het laatste moment op de hoogte gesteld.
Toch werd het complot Vorrink bijna nog fataal, omdat de twee mannen die de moord zouden plegen niet konden worden bereikt. Maar omdat Vorrink niet thuis was, zochten de twee Gerbrandy op, die hen bedankte met een handdruk. Hij zei: "Het Vaderland zal U dankbaar zijn".
http://nos.nl/© ANP
Reactie plaatsen
Reacties